Endokrin Sistemi ve Sinir Sistemi Arasındaki Köprü
Hipotalamusla Alakalı Temel Bilgiler
· Beyinde vücudun iç dengesinin korunmasını sağlayan bölümdür (homeostaz).
· Endokrin sistemi ile sinir sistemi arasındaki bağlantıyı kurar.
· Ürettiği salgılatıcı ve bloke edici hormonlar sayesinde vücuttaki diğer hormonların üretimini durdurur ve başlatır.
Hipotalamusun endokrin sistemindeki rolü büyüktür. Homeostaz olarak da bilinen vücudun iç dengesinin korunmasından sorumludur. Bunun için vücuttaki kritik işlemlerin başlatılmasına veya durdurulmasına yardımcı olur. Bunlardan bazıları şunlardır:
· Kalp atışı ve tansiyon
· Vücut sıcaklığı
· Sıvı ve elektrolit dengesinin yanı sıra susama
· İştah ve kilo
· Mide ve bağırsakların bezel salgıları
· Hipofiz bezini hormon salgılaması için uyaran maddelerin üretimi
· Uyku döngüsü
Hipotalamus, sinir sisteminin neredeyse her bölümünden veri alması sebebiyle otonom sinir sisteminin çoğu işlevinde görev alır. Bu nedenle sinir sistemi ve endokrin sistemi arasındaki köprü olarak kabul edilir.
Hipotalamusun Anatomisi
Talamusun (beyinde duyumsal bilgilerin bildirildiği bölüm) altında ve hipofiz bezi ve beyin sapının üzerinde bulunur. Aşağı yukarı badem büyüklüğündedir.
Hipotalamus Hormonları
Hipotalamusun hipofiz bezinin çalışmasında rolü büyüktür. Sinir sisteminden sinyal aldığında nörohormon adı verilen bir madde salgılar ve bu madde sayesinde hipofiz hormonlarının salgısını başlatıp durdurabilir.
Hipotalamus tarafından salgılanan başlıca hormonlar şunlardır:
· Anti-diüretik hormon (ADH): Bu hormon böbreklerin kandan sağladığı su emilimini arttırır.
· Kortikotropin salgılayıcı hormon (CRH): CRH ön hipofiz bezine böbreküstü bezlerini kostikosteroid salgılaması yönünde uyarması için mesaj göndererek metabolizma ve bağışıklığın düzenlenmesine yardımcı olur.
· Gonadotropin salgılayıcı hormon (GnRh): GnRh ön hipofiz bezini folikül uyarıcı hormon (FSH) ve luteinize edici hormon (LH) salgılaması için uyarır. Bu hormonlar yumurtalık ve spermlerin sağlıklı çalışması için iş birliği yaparlar.
· Büyüme hormonu salgılayıcı hormon (GHRH) veya büyüme hormonunu bloke edici hormon (GHIH) (somatostatin olarak da bilinir): GHRH, ön hipofiz bezini büyüme hormonu (GH) salgılaması için uyarır; GHIH bu hormonun tersi yönünde etki yapar. Çocuklarda sağlıklı vücut kompozisyonunun korunması için GH oldukça önemlidir. Yetişkinlerde ise kemik ve kas kütlesini olumlu etkilemesinin yanı sıra yağ dağılımında da rolü vardır.
· Oksitosin: Oksitosin, orgazm, güvenebilme yeteneği, vücut sıcaklığı, uyku döngüsü ve süt salgılama gibi birçok işlemde görev alır.
· Prolaktin salgılayıcı hormon (PRH) veya prolaktin bloke edici hormon (PIH) (dopamin de denir): PRH, ön hipofiz bezini prolaktin üretmesi için uyararak süt üretimini başlatır. Tam tersine, PIH prolaktini bloke eder ve dolayısıyla süt üretimini de.
· Tirotropin salgılayıcı hormon (TRH): TRH, tiroid uyarıcı hormon (TSH) salgılanmasını tetikleyerek tiroid hormonlarının salgılanmaları için uyarır, bu sayede metabolizma, enerji, büyüme ve gelişmeyi düzenler.
Hipotalamik Hastalık
Hipotalamus hastalığı ya da bozukluğu hipotalamik hastalık olarak bilinir. Hipotalamusu etkileyen baş yaralanmaları hipotalamik hastalığın en yaygın nedenlerindendir.
İştah ve uyku bozuklukları da hipotalamik hastalıklar arasında sayılabilir ancak hipotalamus endokrin sisteminin çok farklı bölümlerini etkilediğinden dolayı hastalığın kaynağının başka bir bezle alakalı olup olmadığını saptamak zor olabilir.
Özellikle, hipotalamus ve hipofiz bezi birbirlerine yakından ilişkili olduklarından doktorlar için hastalığın hangisi ile ilişkili olduğunu saptamaları kolay olmayabilir. Bu hastalıklara hipotalamik-hipofiz hastalıkları adı verilir. Ayrıca, hastalığın nerden kaynaklandığının anlaşılmasına yardımcı olan bazı hormon testleri de mevcut.
Hipotalamus, endokrin sisteminin açık ara en önemli bölümüdür. Hipofiz bezini endokrin sisteminin geriye kalan kısmına belirli hormonlar salgılaması için uyaran hipotalamus vücudun iç işlemlerinin dengeli ve sağlıklı yürütülmesini sağlar.