Diyabet Diyeti
Diyabet tedavisinde her biri birbirinden önemli birçok unsur vardır
Tedavinin olmazsa olmazları şunlardır:
1. İdeal vücut kilosuna ulaşmak için çalışma
2. Diyabetik beslenme alışkanlığı edinme
3. Düzenli egzersiz
4. Eğer gerekli görülürse ilaç tedavisi
Not: Tip 1 diyabet insülin ile tedavi edilmelidir; eğer tip 2 diyabetiniz varsa insülin almanıza her zaman gerek yoktur.
İnsülini deri altına enjeksiyon yoluyla alırsınız. Hap olarak alınamaz çünkü midedeki sindirim sıvıları bir protein olan insülini daha işleme girmeden yok eder. Araştırmacılar insülin için yeni yöntemler arıyorlar ama günümüzde tek yöntem enjeksiyon. Ama enjeksiyonu uygulamanın farklı yöntemleri mevcut. İnsülin pompaları artık her yerde kullanılıyor ve hastalarda gayet iyi sonuçlar alınıyor.
Diyabette Beslenme
Diyabette beslenme çok önemlidir. En iyi beslenmenin ne olduğuna dair farklı düşünceler olsa da aşağıda temel kuralları içeren bir kılavuzla bilmeniz gerekenleri açıkladık.
Tip 1 diyabet hastaları her kilo için her gün ortalama 35 kalori almalıdır. Eğer tip 1 diyabet çocuğunuz varsa tip 1 diyabet sahibi çocuklar için beslenme planı adlı yazımızı okumanızı öneririz.
Diyabete özel beslenme hakkında ne kadar bilgi sahibisiniz?
Tip 2 diyabet hastaları kilo vermek ve ideal kiloda kalmak için genellikle günlük 1,500-1,800 kalori diyeti uygularlar. Ancak bu kişinin yaşına, ne kadar aktif olduğuna, cinsiyetine, mevcut kilosuna ve vücut tipine göre değişebilir
Daha kilolu kişiler kiloları azalana kadar başlangıçta daha fazla kaloriye ihtiyaç duyabilirler. Bunun nedeni daha büyük bir bedenin daha fazla kalori gerektirmesi ve 1,600 kalori diyetinin onlar için sağlıksız derecede hızlı bir kilo kaybına neden olmasıdır.
Erkekler genelde daha kaslı oldukları için daha çok kaloriye ihtiyaç duyarlar. Kas yağa kıyasla çok daha fazla kalori yakar. (Egzersiz yapmak ve kas kazanmak için bir sebep daha!) Ayrıca, pek aktif olmayan kişilerin günlük kalori ihtiyacı da daha az olur.
Genelde karbonhidratlar günlük alınan kalorinin %50’sini oluşturur (%40-60 da kabul edilir). Daha az karbonhidrat alımı daha düşük kan şekeri seviyesine neden olur.
Ama, bunun faydaları düşük karbonhidrat miktarını telafi etmek için alınan daha fazla yağ ile yok olabilir. Bu problem doymuş yağ yerine mono doymamış ve poli doymamış yağ alarak çözülebilir.
Çoğu diyabet hastası kendileri için en iyi beslenmenin nasıl olacağını ve günlük kaç kalori almaları gerektiğini öğrenmek adına bir diyetisyen ile çalışmayı oldukça faydalı buluyor. Diyabet hastaları için karbonhidrat sayımının mantığını kavramak ve kan şekeri seviyesinin dengeli beslenmeyle nasıl korunması gerektiğini anlamak çok önemlidir. Aşağıda diyabetik beslenme ile ilgili bazı olmazsa olmazlar verilmiştir.
Besin Gruplarını Anlamak
Temelde 3 besin grubu vardır: yağlar, karbonhidratlar ve proteinler. Karbonhidratlar parçalandığında şekere dönüşen besinlerdir. Sağlıklı bir beslenme için bu 3 besin grubunu da diyetinizde bulundurmak önemlidir.
1. Neden Kalori Saymalıyım?
Karbonhidratlar kan şekerinizin yükselmesine neden olur. Eğer ne kadar karbonhidrat yediğinizi bilirseniz, kan şekerinizin ne kadar yükseleceğine dair bir fikriniz olur. Ne kadar çok karbonhidrat yerseniz, kan şekeriniz o kadar yükselir.
2. Karbonhidrat Hangi Besinlerde Bulunur?
Tükettiğimiz karbonhidratlar 3 grupta toplanır: Nişasta, meyve ve süt şekeri. Sebzelerde de karbohidrat bulunur ama et ve yağ gruplarında çok az karbonhidrat vardır.
Şekerler sonlarına eklenen –oz ekiyle tanımlanırlar (glukoz, fruktoz, sakroz şekerdir). Besinlerde ne kadar şeker bulunduğunu anlamak için etiketlerinde bu değerlere bakabilirsiniz.
Aşağıda sık tüketilen bazı besinlerin içerdikleri karbonhidratlar verilmiştir:
|
Besin
|
Miktar
|
Karbonhidrat
|
|
%1 yağlı süt
|
1 bardak
|
12 gr
|
|
Meyveli yoğurt
|
1 kase
|
40 gr
|
|
Meyve suyu
|
½ bardak
|
15 gr
|
|
Muz
|
1/2
|
15 gr
|
|
Ekmek/tost
|
1 dilim
|
15 gr
|
|
Şeker
|
1 çay k.
|
4 gr
|
|
Az yağlı tahıl gevreği
|
½ kase
|
30 gr
|
İşleri kolaylaştırmak adına, çoğu kişi karbonhidrat sayımına süt şekeri miktarını 15’e çekerek başlar.
Başka bir deyişle, bir porsiyon nişasta, meyve veya süt 15 gram karbonhidrat veya 1 porsiyon karbonhidrat içeriyor. 3 porsiyon sebze de 15 grama tekabül ediyor. Her öğün ve atıştırmalık bir miktar karbonhidrat içeriyor.
Örneğin: Her gram karbonhidratta 4 kalori vardır. 1,600 kalori diyetindeki bir diyabet hastası kalorilerinin %50’sini karbonhidrattan karşılamalıdır. Bu da gün boyunca alınması gereken 800 kalori karbonhidrat yapar (her gram için 4 kalori). Değişim* başına 15 gr ile günde 13 değişim yapar.
* Etiketsiz gıdalar için Karbonhidrat Değişim Listeleri'ni kullanılır. Porsiyon boyutu başına benzer miktarda karbonhidrat bulunan gıdalar gruplandırılır ve bir karbonhidrat değişimi 15 gram karbonhidrata eşittir.
Ne kadar besin tükettiğiniz kan şekerinizle doğrudan orantılıdır. Eğer beslenme planınızda önerildiğinden daha fazla yerseniz kan şekeriniz yükselir. Kan şekeriniz üzerinde en etkili faktör karbonhidrat içeren besinler olsa da, her besinin kalorisi kan şekerinizi etkiler.
Doğru beslendiğinizi anlamanın tek yolu besinlerinizin ölçümünü tutmaktır. Ayrıca, karbonhidrat alımınızı gün içine yaymak da şeker “yüklemesinden” kaçınmanız için önemlidir. Kan şekerinin düzenli olarak ölçülmesi kan şekerinizin yediklerinizle ve aktivitelerinizle bağlantılı olarak ne kadar yükseldiğini görmenizi sağlar.
Nereden Karbonhidratla İlgili Bilgi Alabilirim?
Neredeyse her besinde bulunan “Besin Değerleri” bölümü karbonhidrat bilgisi almak için idealdir ama bazen bulunmayabilir. Bir kitapçı veya kütüphaneden restoran yemekleri, fast foodlar, hazır yemek ve taze gıdalardaki karbonhidrat miktarını listeleyen kitaplar alabilirsiniz. Yine de yemeğinizde ne kadar karbonhidrat olduğunu anlamak için ölçüp tartmanız gerekecektir.
Karbonhidrat Sayımı Nasıl Yapılır?
Karbonhidratlar gramlarla veya parçalanmalarına göre sayılabilir. 1 karbonhidrat değişimi 15 gram karbonhidrata karşılık gelir.
Serbest Olan Besinler
Saymadan yiyebileceğiniz besinlerdir. 1 porsiyonu 20 kalori ve 5 gramdan az içerir. Eğer yemeğinizin 1 porsiyonunda 5 gramdan fazla karbonhidrat varsa, beslenme planınıza sayarak dahil etmelisiniz.
Serbest besinlere örnekler:
· Bulyon veya et suyu
· Karbonatlı maden suyu
· Soda
· Diyet içecekler
· Şekersiz kokteyller
· Şekersiz tonik su
· Şekersiz jöle
· Şekersiz sakız
· 2 çay kaşığı az şekerli reçel
Yediklerinizi güne yaymalı ve bir oturuşta çok fazla yememelisiniz.
Beslenme Planınıza Şekeri Dahil Etme
Diyabeti olan kişilerin her tür şekerden kaçındıkları düşünülür. Halbuki diyabet hastası çoğu kişi toplam karbonhidrat miktarı uygun olduğu takdirde şekerli besin tüketebilir. Yapılan birçok araştırma şekerin aynı miktarda karbonhidrat içeren şekersiz bir besin kadar kan şekerini yükseltmediğini ortaya koyuyor. Ama eğer şekerli besinlerde daha fazla karbonhidrat varsa kan şekeri yükselecektir.
Gönül Rahatlığıyla Pasta Yiyebilir Miyim?
Hayır! Bir çikolatalı pasta dilimi (80 gramlık pastanın 1/12’si) 300 kalori, 45 gr karbonhidrat ve 12 gram yağ demektir. Bu da 3 porsiyon nişasta şekeri ve 2 porsiyon yağ anlamına gelir.
Bir dilim pasta yemeden önce şu soruları kendinize sorun: Bu küçük pasta dilimi benim için tatmin edici olacak mı yoksa hala aç mı olacağım? Bunu beslenme planıma nasıl dahil edebilirim? Gerçekten buna harcayacak 300 kalorim var mı? Değerlendirebileceğim daha az yağlı bir seçenek olabilir mi?
Bir pandispanyanın 1/12’lik bir diliminde 1 gramdan az yağ ve 20 karbonhidrat vardır. Belki bu daha iyi bir seçenek olabilir.
Karbonhidratların Kontrolü
Şekerin kontrol etmeniz gereken tek karbonhidrat olmadığını bilmek önemlidir. Vücut tüm karbonhidratları glukoza çevirir; yani fazladan her pilav, makarna, ekmek, meyve veya karbonhidratlı yiyecek kan şekerinizi yükseltecektir.
Bir besinde şeker olmadığı istediğiniz kadar yiyebileceğiniz anlamına gelmez. Beslenme planınız, yemeklerinizin karbonhidrat içeriği günden güne mümkün olduğunca tutarlı olacak şekilde tasarlanmıştır.
Tedbirli Bir Hayat
Şeker kan şekerini karbonhidrat kadar yükseltmese de diğer sağlıklı besinlerle tüketilmelidir. Eğer 350 ml’lik hafif şekerli bir içecek tüketirseniz 45 gr karbonhidrat alırsınız ama hiç besin almazsınız (protein, vitamin veya mineral). Resmen kalori israfı!
Yüksek şekerli besinler karbonhidratlarda daha konsantredir. Bu nedenle hacmen düşük şekerli bir besine göre daha küçük olurlar. Yüksek şekerli gıdalar eğer iştahınızı daha çok açıyorsa pek de iyi bir seçim olmayabilir. Eğer daha büyük porsiyon tüketmek istiyorsanız tercihinizi düşük şekerli gıdalardan yana kullanın.
Ayrıca, şeker içeren besinlerin çoğu aynı zamanda yağ da içerir. Kurabiye, pasta, dondurma gibi yiyecekler çok yağlı ve pek besleyici olmadığı için uzak durulmalıdır. Eğer bir tatlı yemek istiyorsanız düşük yağlı donmuş yoğurt, zencefilli çörek, pasta bisküvisi gibi az yağlı yiyecekleri seçebilirsiniz (tabii plandaki diğer karbonhidratlara uyuyorsa).