Hipoglisemiye Genel Bir Bakış
Hipoglisemi kandaki glukozun ciddi derecede düşük olması durumudur. Vücudumuz normal çalışmayı sürdürmek için glukoza ihtiyaç duyar. Hücrelerimiz glukozdan enerji alırlar.
Glukoz tükettiğiniz besinlerden alınır. Tipik bir diyette karbonhidratlar (meyve, ekmek, patates, süt ve pilav gibi) en büyük glukoz kaynağıdır ve vücudunuz karbonhidratları parçalayıp glukoz elde eder. Sonra glukoz kandaki ihtiyacı olan hücrelere ulaştırılır ve enerji sağlanır.
Ama glukozu kullanmak için vücut insüline ihtiyaç duyar. İnsülin, pankreas tarafından üretilen ve glukozun hücrelere ve özellikle kas hücrelerine taşınmasına yardımcı olan hormondur.
Bazen kan şekeriniz çok fazla düşebilir ve buna hipoglisemi denir. Bu genelde çok ani gerçekleşse de çabucak düzeltilebilir.
Tip 1 diyabetli kişilerde glukozun kullanılmasına yardımcı olan insülin hormonu salgılanmaz; bu nedenle deri altından enjeksiyon yöntemi ile dışardan almaları gerekir. Tip 2 diyabetli kişiler ise insülin konusunda “vücutları yeterli insülin üretmeyenler” ve “vücudu üretilen insülini etkili kullanamayanlar” (insülin direnci) olarak iki gruba ayrılır.
Normal Kan Şekeri
Amerikan Diyabet Topluluğu diyabetik ve diyabetik olmayan kişiler için hedef kan şekeri aralıklarını gösteren Diyabette Tıbbi Hizmet Standartları’nı yayınladı.
Kan şekeri ölçümünde birim desilitredeki miligram anlamına gelen “mg/dL” kullanılır.
Diyabetik olmayan kişiler için
Açlık kan şekeri (en az 8 saatlik açlık) 70-99 mg/dL
Yedikten sonra (postprandiyal) 70-140 mg/dL
Diyabetik kişiler için hedefler ise;
Yemekten önce 70-110 mg/dL
Yemek yemeye başladıktan 2 saat sonra 140 mg/dL’den az
Hipoglisemi Semptomları
Kan şekerinizin çok düştüğünü nasıl anlarsınız
Glukoz seviyesi normalin atında düştüğünde düşük kan şekeri semptomları görürsünüz. Vücudunuzun olması gerektiği gibi çalışması için doğru miktarda glukoza ihtiyacı vardır ve az yetersiz glukoz vücudun farklı bölgelerini etkileyen (gözler, kalp vb.) çeşitli semptomlar görmenize sebep olur.
Hipogliseminin muhtemel semptomları şunlardır:
-
Anksiyete
-
Bulanık görme
-
Kafa karışıklığı
-
Baş dönmesi
-
Aşırı yorgunluk, uykululuk, güçsüzlük,
-
Çarpıntı
-
Açlık
-
Gerginlik
-
{C}Kâbus görme
-
Titreme
-
Terleme
Ayrıca bazı kişilerde hiçbir semptom görülmediğini de belirtmek gerekir.
Hipoglisemi böbreküstü bezleri tarafından salgılanan bir stres hormonu olan epinefrinin (adrenalin) üretimini de tetikler. Yukarıdaki semptomlara da size bir şeylerin ters gittiğini anlatmaya çalışan adrenalin sebep olur.
Hipoglisemi semptomları dikkate alınmaz ve tedavi edilmezlerse vücut kan şekerinin ne zaman düştüğünü ayırt edemez hale gelene kadar hipoglisemi tekrar eder. Buna hipoglisemi duyarsızlığı denir.
Kan şekerinin düştüğü bazı ciddi durumlarda bilinç kaybı yaşanabilir; hemen müdahale etmek çok önemlidir.
Bazen hipoglisemi semptomları diğer hastalıkların semptomlarıyla benzerlik gösterebilir ve karıştırılabilir. Bu nedenle kesin teşhis için mutlaka doktorunuzla veya endokrinoloğunuzla konuşmanız gerekir.
Hipogliseminin Nedenleri
Kan şekeri neden düşer?
Hipoglisemi genellikle diyabetik kişilerde görülse de diyabetik olmayan kişilerde de ortaya çıkabilir. Diyabetik olmamasına rağmen hipoglisemi belirti ve/veya semptomları gören kişilerde durumun sebebini saptamak için test uygulanır.
Diyabetli kişiler için –hem tip 1 hem de tip 2- hipoglisemik bir olayın yaşanması olağan bir ihtimaldir. Kan şekerinizi normal bir seviyeye getirmek için uğraşırken bile (sağlıklı beslenme, ilaç ve egzersiz ile) kan şekerinizin çok fazla düşmesi mümkündür. Bu nedenle hipoglisemi belirti ve semptomlarını öğrenmenin diyabetle mücadelede rolü büyüktür.
Hipogliseminin bazı muhtemel nedenleri –özellikle diyabetseniz- aşağıdaki gibidir:
·Öğünlerde çok az karbonhidrat alma: Öğünlerde gerektiğinden az karbonhidrat almak kan şekerinizin çok düşmesine neden olabilir. İlaçlarınızı da göz önünde bulundurarak sizin için doğru karbonhidrat miktarını bulması için bir diyetisyenle çalışmalısınız.
·Öğün atlama: Çok az karbonhidrat almayla benzer şekilde öğün atlamada da vücudunuzun glukozdan karşılayacağı gerekli enerjiyi almasına engel olursunuz.
·Yorucu fiziksel aktiviteler: Normalden fazla egzersiz yapmak –özellikle yemekte yeterli karbonhidrat almadıysanız- hipoglisemi nöbeti geçirebilirsiniz.
·Aşırı alkol tüketimi: Alkol aldığınızda vücudunuz glukozu normalde yaptığı kadar etkili metabolize edemez. Bu nedenle de kan şekerinizin düşmesi normaldir.
Hipogliseminin Teşhisi
3 adımlı yaklaşım: Whipple Üçlüsü
Hipoglisemi teşhisi semptomlara göre yapılmaz. Bunun yerine endokrinologlar, adını Allen O.Whipple’dan alan Whipple Üçlüsü’ne bakarlar. Bu üç faktör hipogliseminin yani düşük kan şekerinin teşhisinde doktorların kullandığı öncüllerdir.
Bu üçlü ise;
·Düşük kan şekeri
·Kan şekeri düştüğünde hipoglisemi semptomlarının görülmesi
·Hipoglisemi semptomlarının tedavi ile hafiflemesi
Diyabetin yokluğunda 50 mg/dL ve altında kan şekeri değeri (normal kan şekeri değeri 80-120 aralığındadır) tıbbi yardım gerektirir.
Açlık hipoglisemisi veya reaktif hipoglisemi kandaki şekeri ölçen bir test ile teşhis edilir. Test gece boyu açlık üzerine, fiziksel aktivite sonrasında veya öğün aralarında uygulanabilir.
Endokrinoloğunuz bir hormon eksikliği, pankreas tümörü veya hipogliseminin oluşumu için başka bir sebepten şüpheleniyorsa başka test ve değerlendirmeler de isteyebilir.
Hipogliseminin Tedavisi
Düşük kan şekeri tedavisi semptomlara ve hastalığın nedenine göre şekillenir
Hipoglisemi (düşük kan şekeri) tedavi planınız kan şekerinizi neyin düşürdüğüne göre değişir. Hipogliseminin sebepleri bölümünde belirtildiği gibi sebepler iki gruba ayrılır: *diyabet kaynaklı düşük kan şekeri ve *diyabet kaynaklı olmayan düşük kan şekeri.
Diyabet Kaynaklı Hipoglisemi
Eğer hipogliseminin sebebi kullanılan bazı diyabet ilaçları ise (tip 1 veya tip 2 diyabet hastalarında hipoglisemi görülebilir) doktorunuz hipoglisemi ortaya çıktığında tedavi için birkaç öneride bulunabilir. Doktorunuz ayrıca hipoglisemiyi önlemek amacıyla diyabet tedavi planınızda bazı değişiklikler de yapabilir.
Doktorun önerebileceği muhtemel çözümler:
·İlaçların dozlarının ayarlanması (ağızdan alınan insülin ilaçları vb.): İlaçları almaya devam ederken de dozlar değiştirilebilir.
·Beslenme planınızı oluşturmak ve geliştirmek için bir diyetisyenle çalışmak: Diyetisyen doğru beslenme planının mantığını kavramanıza yardımcı olabilir; mesela öğünlerde karbonhidrat istikrarını korumak gibi. Diyetisyen aynı zamanda öğünleriniz için karbonhidrat sayımı yapmayı da öğretecektir, bu sayede ilaçlarınızı ve/veya insülinizi daha iyi planlayabilirsiniz.
·Kan şekerinizi kendi kendinize daha sık takip etme: Gün içinde –uyandığınızda, yemeklerden önce vb.- kan şekeri seviyenizi bilmek kan şekerinin düşmesini önlemenize yardımcı olur.
·Alkollü içeceklerin kısıtlanması: Glukozun metabolizasyonu üzerinde alkolün etkisi vardır; eğer hipoglisemiye yatkınsanız alkolü kısıtlamanız gerekecektir.
·Yanınızda glukoz tabletleri (dekstroz) veya akide şekeri bulundurun: Doktorunuzun tavsiyeleri doğrultusunda yanınızda her zaman glukoz tableti veya akide şekeri olduğundan emin olun. Çantada, torbada, arabada veya masanızda bulundurabilirsiniz. Tabletinizi yedikten 15 dakika sonra kan şekerinizi tekrar ölçmeniz gerekir. Eğer kan şekeriniz normale dönmezse tekrar glukoz tüketmeniz gerekir. Eğer kan şekerinizi normale döndürmede problem yaşıyorsanız bu konuyu mutlaka doktorunuzla konuşun.
·Kan şekerinizi normale döndürmek için eğer yetişkinseniz (tabi ki doktorunuzun talimatıyla) aşağıdaki besinleri tüketebilirsiniz:
-1/2 bardak meyve suyu
-1/2 bardak kola veya hafif içecek (şekersiz olmamalı)
-1 bardak süt
Önemli bilgi: Diğerlerinin diyabet olduğunuzu anlamasını sağlayacak bir bileklik takın. Böylece hipoglisemik olursanız etrafınızdakilerin size yardım etmesi kolaylaşır.
Sağlık durumunuzdaki değişiklikler, endişeleriniz ve merak ettikleriniz için doktorunuzla konuşun.
Diyabet Kaynaklı Olmayan Hipoglisemi
Eğer diyabet olmadığınız halde birden fazla hipoglisemi nöbeti geçirdiyseniz doktorunuz kan şekerinizin düşmesine neyin sebep olduğunu anlamaya çalışacaktır. Hipogliseminin nedenini saptadığında sizin için daha iyi bir tedavi planı oluşturabilir.